Geheimen en kleuren van de Marokkaanse ‘Grand Sud’

Marrakesh, ook wel de “Rode Stad” genoemd, is het startpunt en een niet te missen trekpleister voor we naar de woestijnen van het Zuiden trekken. Met zijn bruisende Jemaa el-Fna plein, zijn schitterende Riads en zijn soeks, ademt de stad de sfeer van duizend-en-één-nacht. Maar voor een avontuur in het land van woestijnen en duinen, glamoureuze kampplaatsen, groene valleien bevolkt door versterkte dorpjes en stadjes die schitterden in de cinema… moet je eerst het Atlasgebergte oversteken en iets verder naar het Zuiden reizen…

Een Atlas die je met zachtheid doorbladert in het Zuiden van Marokko

Voeg daar het Kik plateau aan toe en een hele reeks woeste plekken, onderbroken door bossen met groene eiken, ceders, thuyas en jeneverstruiken, afgewisseld met de dorre plateaus en de vruchtbare valleien van de rivieren Ourika en Sous.

Het Hoge Atlasgebergte alleen al is de reis waard en wordt beschouwd als één van de mooiste bergketens ter wereld.

Gepassioneerde wandelaars vinden hier het paradijs. Ze bivakkeren er, ontmoeten de Berbers en zien de sterren. De bewoners die de regio sinds het begin der tijden hun thuis noemen, hebben hun traditionele manier van leven behouden. De Atlas is ook puur genot voor sporten als bergbeklimmen, mountainbiken, soms raften en skiën in de winter.

En meer recent ook een waar paradijs voor paragliders, getuige de Icarus die als een paardenbloemzaadje rondwervelt boven de Tizi N’Test pas, één van de doorgangspunten door dit massief.

Een gouden specerij

Eenmaal aan de andere kant van het massief, en voordat je de Marokkaanse woestijn ontdekt, wordt de lange dorre vallei die kilometers lang langs de Atlas loopt, omgeven door woeste hoogvlakten. Het herbergt enkele dorpjes zoals Taznakht, een gerenommeerd weefcentrum met zijn prachtige tapijten in schitterende kleuren. We zijn in het hart van het Berberse land. Niet ver hier vandaan ligt Taliouine, een dorp dat beroemd is om de oogst van de duurste specerij ter wereld… saffraan.

Van oktober tot half november geven krokussen met hun tere paarse bloemen de dorre hoogvlakten kleur. Miljoenen afgeknipte bloemen leveren elk drie kleine stampertjes, die er voorzichtig met de hand uitgehaald worden. Ze drogen enkele weken en worden voor een hoge prijs verkocht. Hete zomers met temperaturen tussen de 30° en 40°, gevolgd door zachte, natte winters met een temperatuur die niet beneden 10° tot 15° kan dalen, zijn de perfecte groeiomstandigheden voor dit rode goud. Saffraan uit Taliouine is een wonder van delicatesse, en onderscheidt zich door zijn mooie donkerrode kleur, zijn sterke geur en vooral zijn ongeëvenaarde smaak. Als je weet dat er 75 kilo bloemen nodig zijn voor één kilo saffraan, en dus tussen 150.000 en 200.000 bloemen… is het gemakkelijk te begrijpen waarom deze per gram verkochte specerij beschouwd wordt als het “rode goud” van Marokko… Elk jaar in de herfst nodigt een saffraanfestival liefhebbers van deze specerij uit voor concerten, conferenties en vooral proeverijen…

Saffraanestival – Tourisme Rural Maroc (maroc-tourisme-rural.com)

Naar de woestijn

De laatste palmbossen die het landschap vergroenen zijn als eilanden in een minerale oceaan. Stenen zo ver het oog reikt, als op een rode planeet. Terwijl de eerste luchtspiegelingen aan de horizon trillen, wordt de asfaltweg een spoor dat lijkt op te lossen in het zand en het grind.

Welkom in de woestijn… of bijna!

Want voor je de fantastische duinen kan bewonderen, duinen die golven als de golven in onze jeugdboeken, moet je eerst nog een stuk rijden… Alleen een plaatselijke en ervaren chauffeur vindt zijn weg in wat soms een echte navigatietocht lijkt. Want je moet de weg zien te onderscheiden die verdwenen is, de auto onder controle houden  en de juiste passages kiezen. Aan de horizon wordt de verre reep van de dorre kliffen gekleurd door de laatste glinsteringen van de zon, terwijl een enorme maan opkomt.

Een bivak in de woestijn is de beloning aan het einde van de dag. Met een maaltijd onder de sterrenhemel? We komen eindelijk aan in het kamp… Wat een genot om in veiligheid te zijn terwijl buiten de wind waait. De grote tent van het bivak schudt soms de onverstoorbare olielampen. Sommige tenten hebben echte bedden met lakens en dekens… Voor de douche en de toiletten moeten we naar een grote tent een eindje verderop. Een vleugje avontuur terwijl het comfort behouden blijft dus. Op het menu deze avond staan tajine en couscous met heerlijke herinneringen en beelden van de dag… terwijl de wind opsteekt en het zand op de top van de duinen rond wervelt.

Stukjes einde van de wereld in het Zuiden van Marokko

Deze kleine woestijn draagt de naam Erg Chegaga. ‘Erg’ betekent woestijn of zandduinen. Deze geografische naam is het tegenovergestelde van ‘reg’, dat uit grind en rots bestaat. De ‘Erg’ waar we zijn heeft duinen die op bergen lijken met een hoogte van niet minder dan 60 meter voor de hoogste. Ze ‘s morgens beklimmen is vermoeiend, maar het is de moeite waard om de zonsopgang te bewonderen. Een kameeldrijver weet dat toeristen graag een rustig waggelende lift nemen.

Deze boeiende kleine woestijn is niet uitgestrekt, ook al lopen de duinen tot aan de horizon, over een afstand van ongeveer 40 kilometer en een breedte van 15 kilometer… Na een idyllische ochtend zetten we de weg verder: naar M’Hamid, aan het einde van een groot droog aarden pad. Ongeveer 50 km verder naar het Oosten ligt nog een dorp voor de rotsachtige onmetelijkheid. Witte stenen huizen en kleine winkeltjes, kamelen en gammele voertuigen.

Hier en daar een winkel, een reizigershotel met een terras om thee te nippen, een boek te lezen of een oude kaart te ontcijferen. Zonder daarbij te vergeten de bonte, gemoedelijke menigte te observeren die zijn gang gaat. Een paar zeldzame toeristen bezoeken deze plek die een avonturenroman waardig is aan de poorten van de woestijn. Zoals het einde van de wereld. Waar een weg begint. En waar ooit de trans-Saharaanse karavanen passeren. Een beroemd bord geeft er met humor aan: “Timboektoe, 52 dagen…”.

Goud en zwart

Gemakkelijk bereikbaar op een paar kilometer van M’Hamid ligt hier een andere kleine woestijn, de Lihoudi Erg. Ontdek ze te voet (of op de rug van een kameel) vanuit het kleine bivakplaats met luxetenten die zich aan de rand schuilhoudt en bezoekers verwelkomt. De wandeling in de duinen, met zijn fantastische beelden, is een must. Tussen de zwarte schaduwen en de okerkleurige schakeringen zijn de profielen van de duinen als met een mes uitgekerfd. Schitterend bij zonsopgang. Of bij zonsondergang… wanneer de lange zwarte schaduwen contrasteren met de golven van zand. Wat het moment ook is, de stilte is muziek en de sereniteit van de plek is bijzonder boeiend. ‘s Nachts schitteren duizenden sterren. Ze betoveren de bezoekers die er de Melkweg ontdekken. Morgen, bij het ochtendgloren, wordt het weer een strijd tussen licht en schaduw.

De vallei van de Drâa, een Cinemadecor

We verlaten de duinen van de Lihoudi Erg-woestijn met een tikkeltje nostalgie, maar de weg die M’Hamid verlaat zal de Draa vallei in kronkelen om duizend-en-één verrassingen te bieden, met indrukken die elkaar telkens overstijgen.

Geboren in de Atlas, baant de Drâa zich een weg aan de voet van het massief. Soms als droge wadi, soms als woeste bergstroom, meestal als eenvoudige rivier. De weg naar Zagora volgt de vallei en toont landschappen met palmbossen die leiden naar kashba’s (citadellen) en “ksour” (versterkte dorpen) van grote schoonheid. Al snel is er Zagora, in het hart van een groot palmbos, en dan Ouarzazate, een opwindende stad. Ze staat vandaag in het teken van de film en is één van de populairste plaatsen voor filmmakers uit de hele wereld, die profiteren van de omringende landschappen en de kwaliteit van het licht, waarbij de zon meer dan 320 dagen per jaar schijnt. Dit verklaart de vijftigtal speelfilms of series die hier opgenomen zijn, van Lawrence of Arabia tot Babel, maar ook Game of Thrones, Star Wars, Queen of the Desert, enz.

Nog een thee in de Sahara…

Na de woestijn en aan het eind van een vallei ligt hier een stad van duizend-en-één nacht en zijn ksar. Aït-Ben-Haddou. Deze kleine stad richt zijn rode muren op tegen de heuvel in het hart van een betoverende omgeving. De plek is ook gebruikt voor vele filmopnames, waaronder “Tea in the Sahara”. De tocht leidt je naar de droge wadi beneden. En die plek maakt dat je wil blijven. Het doet ons denken aan de woorden van de schrijver Tahar Ben Jelloun: “Marokko is een opeenvolging van deuren die opengaan als je verder gaat…”. Maar er zijn nog meer deuren. Ze bieden dorpjes die verloren liggen in het hart van minerale landschappen. De Ounila vallei, bijvoorbeeld, met zijn goed bewaarde geheimen: veelkleurige bergen, okerkleurige dorpjes en rode huizen, akkerterrassen en boomgaarden, archeologische plaatsen (de Tinmel moskee), troglodytische ksours en kasbahs (Telouet, enz.). En ook hier is de Hoge Atlas met zijn (bijna) eeuwige sneeuw. Daarboven stoppen we bij de Tizi n’Tichka pas voor een heerlijke en warme “Berberse whisky”, de thee. De laatste in de Sahara voor de terugkeer naar de vlakte en Marrakech…

Marrakesh, de ‘Rode Stad’ waar alles begint

Maar de Zuidelijke hoofdstad beperkt zich niet tot zijn mythische plein. Met zijn historische gebouwen, de immense minaret van de Koutoubia en de bassins van de Menara, die soms de sneeuw van de Atlas in de verte weerspiegelen, biedt de stad ook andere boeiende attracties. Je moet jezelf verliezen in zijn immense medina, die enkele van de boeiendste soeks van de Maghreb omvat. Een echte grot van Ali Baba, met een doolhof van steegjes.

Moskeeën, Kasbah en Riads

Alle kunstnijverheid van het land vind je hier: lampen en lantaarns in alle soorten, tapijten, ijzerwerk, textiel, koperwerk, glaswerk, keramiek, tassen, schoenen en pantoffels. Laten we daar nog de fascinerende drogisterijen-apotheken aan toevoegen met hun brouwsels, kruiden en wonderbaarlijke medicijnen. Vlakbij bieden ook de soeks van de ververs en de smeden hun luidruchtig en kleurrijk spektakel. Aarzel niet om hier en daar rond te dwalen, volg de geheimzinnige gangen naar kleine pleintjes en ontmoet de bonte menigte van kooplui.

Andere schitterende gebouwen wachten op je, zoals de Koutoubia (of bibliothecaris-) Moskee, de Kasbah, de monumentale poorten van de muur die de oude stad omsluit, en de fabelachtige tuinen van de Majorelle-villa, waar het blauw en geel van de architectuur weerspiegeld wordt in de zwembaden.

Verderop getuigen de medersas (koranscholen), de paleizen (van de Bahia) en de Saädische graftombes en de bassins van de Menara van de verheven nagedachtenis van de bouwers. Niet te vergeten zijn de ‘Riads’, weelderige residenties die vaak verborgen liggen achter discrete deuren in het hart van de medina. Vaak weelderige en charmante hotels, verbergen de Riads achter hun deuren ware oases in de stad. Met hun pastelkleurige muren met een tadelak patina, hun binnenplaatsen, fonteinen en kleine zwembaden. En vaak ook op hun terras met uitzicht op de daken van de stad om onder de maan van een kopje thee te genieten. Beetje bij beetje worden andere wijken van Marrakesh gerenoveerd en verwelkomen ze nieuwe hotels, kuuroorden en restaurants, zoals de wijk Guéliz of de wijk Hivernage, die herinnert aan de kolonisten uit het koude Frankrijk die er de winter doorbrachten in de warmte… Deze eerder chique wijk verwelkomt luxueuze hotels.

Na geproefd te hebben van de schoonheden van de rode stad, wachten je als reiziger nog andere wonderen. Om de “Grand Sud” en zijn woestijnen te ontdekken, moet je eerst het Atlasgebergte oversteken… Daarna gaat het avontuur in het land van woestijnen en duinen verder. Met glamoureuze campings, groene valleien met versterkte dorpjes, steden die hun eigen filmrol spelen…